Sanskrit “sam-s-kṛtam” “mükemmel yapılmış” “en tam, rafine hale ulaşmış” demektir. Yoga metinlerinde kullanılan temel Sanskrit kelimeleri kısaca açıklamaya çalıştık. Daha fazla terim ve daha detaylı açıklama için Sanskrit Yoga & Vedanta Sözlüğü kitabını edinmenizi öneririz.
Bu sözlükte 114 terim bulunmaktadır.
A
Āsana
1) Duruş, Poz, oturuş. (Hatha Yoga Pradipika’ya göre)
2) Oturuş. Meditasyonda bedenin aldığı oturma formu. (Yoga Sūtralar’a göre)
Ātman
“Özben, Öz, kişinin varlığının saf sebebi, kendine içkin olan, kişide mevcut olan Bilinç” olarak da çevrilebilir. Ātman, kişisel kimlik olarak ortaya çıkan etiketler ve sıfatlar ile tanımlanan ben kavramından, yani bireysel ve ayrıksı benlikten (ego), kendine özgülükten ve şahsiyetten farklı olarak, Benliğin en üstün ve öncül biçimidir. Upanişadlar’a göre ātman evrenin nihai mevcudiyeti evrensel Bilinç olarak da çevrilen Brahman yani Mutlak ile özdeş ve eştir.
B
Bhakti Yoga
“Teslimiyet, adanmışlık yolu”. Trimārga olarak veya “Yoga’nın Üç Yolu” olarak bilinen klasik yoganın Karma Yoga ve Jñāna Yoga’yı da içeren üç türünden birisidir.
Brahma (Brahmaji)
Hint mitolojisinde Mutlak’nın üç sureti olarak kendini gösteren ilk kuvvet. Bu üç suret, Brahmā (yaratıcı), Viṣṇu (sürdürücü) ve Śiva’dır (yok edici). Temsil ettikleri üç evrensel ilke, yaratmak, yaşatmak ve yok etmektir. Her biri aynı Yüce Güç’ün, Mutlak’ın farklı çehreleri, suretlerdir.
Brahman
“Genişlemek” anlamına gelen bṛh kökünden türemiştir. Brahman, Nihai Gerçeklik, Mutlak, varoluşun evrensel ilkesi, Mükemmel’den daha Mükemmel olan, Yüce, Mutlak, Her şeyi Kapsayan anlamlarına gelir. Mevcudiyeti kendinde saklı olan, sebebi başka bir yerde olmayandır.
Brahmāna
4 farklı mizaçtan, manevi liderler, ruhban sınıf, felsefeciler, öğretmenleri kast eden ilk sınıf.
C
D
Dharma
Erdem. Görev, dürüstlük, ilahi düzen, mükemmel işleyiş, “Tutmak, yerleşik kılmak, desteklemek” anlamlarına gelen dhr kökünden türemiştir. Kelime anlamı “bir arada tutan” demektir. Kişinin dharma‘sını veya görevini izlemesi bütünsel anlamda mükemmel düzenin kendini ortaya sunmasına vesile olacağı için özgürlüğe giden yoldur.
E
G
I
Īśvara
Tanrı, en Yüce, Efendi. Brahman’ın zihin ile idrak edilebilir olan formu. Brahman ise Mutlak olarak dil ve zihin ötesinde olan.
J
Jñāna Yoga
“Nyana Yoga” olarak telaffuz edilir. Bilgi yoluyla birleşmeye, yani Yoga haline ulaşmaya verilen isimdir. Yöntem olarak zekâ ile sorgulamak, felsefe ile araştırmak ve tefekkür etmeyi kapsar. Bhakti Yoga ve Karma Yoga ile birlikte Trimārga‘dan yani Yoganın Üç Yolu’ndan biridir.
Jñānendriya
Duyu Organları (Görme, İşitme, Tat alma, Koklama, Hissetme). Sırasıyla göz, kulak, dil, burun, deri.
K
Karma
“Yapmak, etmek, eylemek” anlamlarına gelen KṚ kökünden türemiştir. Şu anlamları kapsar: “Eylem, yöntem, hareket, sebep-sonuç”.
Karma Yoga
Karma “eylem”, Yoga “birleşmek” sözcüklerinden oluşarak eylem ile birliği, birleşmeyi araştıran yoldur. “Eylem yogası”, “göreve adanmak” gibi çevirilerde yapılabilir. Bhakti Yoga ve Jñāna Yoga ile birlikte Trimārga‘dan yani Yoganın Üç Yolu’ndan biridir.
Karmendriya
Eylem Organları (Hareket etme, Yakalama, Konuşma, Üreme, Dışkılama). Sırasıyla ayaklar, eller, dil, üreme organları, anüs.
M
N
P
R
Rajas
Yanılsama. Hareket. 3 Guna’dan biri. Hırs, kıskançlık, öfke, arzu olarak kendini gösteren Nitelik.
S
Saṃsāra
“Daima bir arada, bitmeyen döngü, akış” anlamlarına gelir. “İçinden geçmek” anlamına gelen samsṛi kökünden türemiştir. Sürekli hareketin, dalgalanmanın ve değişimin dünyası, var oluş, süregelmek anlamlarında kullanılır. Aynı zamanda yaşam ve ölüm okyanusu, acı-haz döngüsü, zamanın tekerleği olarak da kullanılmaktadır.
Sannyāsin
“Nyasa”, terk etmek, “tamamen” anlamına gelen SAM ön eklerinden türemiştir. Bir sannyāsin, belirli bir gurunun veya manevi rehberin öğrencisi, dünya mallarından vazgeçmiş münzevi, zahit veya keşiştir. Tasavvuftaki “ölmeden önce ölmek” mertebesini almış bir kişiyi temsil eder.
Sattva
Saflık, Aydınlık. 3 Guna’dan biri. Denge, Aydınlık, keskin zeka olarak kendini gösteren Nitelik.
T
Tamas
Karanlık. Atalet. 3 Guna’dan biri. Uyku, tembellik, kör inanç, zarar verme olarak kendini gösteren Nitelik.
U
V
Veda’lar
“Bilmek” anlamına gelen vid kökünden türemiştir, anlamı “bilgelik, bilgi, kutsal yazıt, törensel bilgi” anlamlarına gelir. Vedalar; śruti yani “sözlü aktarımla gelen yazıtlar” olarak bilinir. 4 adettir:
1. Rig Veda: Bilgeliğin İlahileri, insanların varoluşunun anlamını ve dünya ile işbirliklerini konu edinir.
2. Yajur Veda: Kutsal Ayinler, törenlerin en çok rituelistik yönüne önem verir ve anlatır.
3. Sāma Veda: Ayinsel İlahiler, dualar, kutsal şarkılardan oluşur. Müziğin, kişinin farkındalığını Saadet ve Mutlak Bilinç mertebelerine yükseltmesinde nasıl yardım etiğini anlatır.
4. Atharta Veda: Kötülüğün, hastalıkların vb. yok edilmesini sağlayan formüllerdir. Alternatif tıp sistemi olan Āyurveda
Vedānta
Veda’ların son kısmına verilen felsefi öğretinin adı. Kitapları Upanişad’lar olarak bilinir. Teklik ya da Birlik felsefesi olarak tanımlanan, Kişinin Mutlak ile aynı ve özdeş olduğunu söyleyen öğreti.
Y
